HIỂU ĐÚNG VỀ ĐAU THẦN KINH TỌA
🔸I. Nguyên nhân gây ra đau thần kinh tọa
1. Chèn ép cơ học rễ thần kinh (do thoát vị đĩa đệm L4–S1)
✅ Bản chất:
• Cột sống thắt lưng gồm các đốt sống và các đĩa đệm ở giữa. Đĩa đệm có vai trò như “miếng đệm giảm xóc”.
• Khi đĩa đệm bị thoái hóa hoặc tổn thương, nhân nhầy bên trong có thể lồi hoặc thoát ra ngoài, chèn vào rễ thần kinh tọa, thường là tại các mức L4-L5 hoặc L5-S1.
• Chèn ép → phù nề, thiếu máu nuôi, gây viêm rễ thần kinh → đau lan theo đường đi của thần kinh tọa.
🧠 Lâm sàng:
• Đau khởi phát sau một vận động mạnh (nhấc vật nặng sai tư thế).
• Đau từ thắt lưng lan xuống mông, mặt sau đùi, có thể tới bàn chân.
• Tăng đau khi ngồi, cúi, ho – giảm khi nằm ngửa kê gối.
2. Căng kéo hoặc co thắt cơ hình lê → chèn ép thần kinh tọa
✅ Bản chất:
• Cơ hình lê (piriformis muscle) nằm sâu trong vùng mông, bắt chéo qua dây thần kinh tọa.
• Khi cơ này co rút, viêm, bị mất cân bằng do ngồi nhiều, hoặc sau sang chấn – nó sẽ đè ép lên dây TK tọa từ bên ngoài.
• Gọi là "hội chứng cơ hình lê" (Piriformis Syndrome) – không do tổn thương đĩa đệm.
🧠 Lâm sàng:
• Đau sâu vùng mông, không lan quá gối (có thể lan xuống đùi).
• Đau tăng khi ngồi lâu, đứng lên từ ghế, leo cầu thang.
• Có điểm đau chói khi ấn vào vùng giữa cơ mông → test piriformis dương tính.
3. Viêm quanh rễ thần kinh do vi chấn thương kéo dài
✅ Bản chất:
• Rễ thần kinh có thể bị kích thích do vận động sai lặp lại, ví dụ: mang vác lệch bên, cúi xoay liên tục, ngồi sai tư thế kéo dài.
• Tình trạng viêm không do chèn ép rõ ràng mà do quá tải vi mô kéo dài, gây phù nề quanh rễ, tăng áp lực trong ống sống, gây đau.
🧠 Lâm sàng:
• Đau xuất hiện âm ỉ, tăng dần – không có thời điểm khởi phát rõ.
• Không có hình ảnh tổn thương lớn trên MRI nhưng có dấu hiệu phù quanh rễ.
• Có thể đáp ứng tốt với nghỉ ngơi – vật lý trị liệu đúng cách.
4. Mất ổn định cột sống – lệch trục vùng chậu – thắt lưng
✅ Bản chất:
• Cột sống không ổn định khi các đốt sống, dây chằng, cơ lưng không phối hợp nhịp nhàng, gây mất cân bằng tải lực.
• Vùng chậu bị xoay lệch (do ngồi vắt chân, mang vác một bên) → thay đổi góc chịu lực của cột sống thắt lưng → tăng gánh tại L5/S1 → chèn nhẹ rễ thần kinh → đau kiểu dây thần kinh tọa.
🧠 Lâm sàng:
• Đau kiểu "đổi bên", lúc đau bên trái, lúc phải.
• Đau tăng khi đi bộ lâu, đứng lâu, giảm khi nằm thẳng.
• Có thể thấy chân dài – chân ngắn tương đối, tư thế nghiêng lưng.
5. Tăng nhạy cảm thần kinh trung ương
✅ Bản chất:
• Sau một thời gian bị đau thần kinh tọa mạn tính, hệ thần kinh trung ương (tuỷ sống và não) bị tái lập ngưỡng kích thích đau, khiến người bệnh cảm thấy đau nhiều hơn so với tổn thương thực tế.
• Gọi là "hiện tượng thần kinh mẫn cảm hóa", gặp trong các trường hợp đau kéo dài, lo âu, stress.
Lâm sàng:
• Đau kéo dài >3 tháng, không rõ lý do chèn ép thực thể.
• Đau lan rộng, kèm tê dị cảm, phản ứng cảm xúc tiêu cực (lo lắng, cáu gắt).
• Bệnh nhân thường đi nhiều nơi khám, chụp nhiều phim MRI nhưng không phát hiện gì rõ rệt.
3. Phân loại đau thần kinh tọa – Mục tiêu điều trị phụ thuộc phân nhóm
🔸 II. PHÂN LOẠI THEO VỊ TRÍ TỔN THƯƠNG
Việc phân định theo vị trí tổn thương giúp định hướng nguyên nhân gốc rễ và cách điều trị cụ thể theo từng nhóm cơ – khớp – rễ thần kinh.
🟢 1. Thoát vị đĩa đệm L5–S1 → đau theo rễ S1
✅ Giải thích:
• Rễ S1 chi phối cảm giác mặt ngoài bàn chân, gót chân, gân gót.
• Khi nhân nhầy đĩa đệm chèn ép vào rễ này → đau lan mặt sau đùi – cẳng chân – gót chân – ngoài bàn chân.
🧠 Lâm sàng đặc trưng:
• Mất phản xạ gân gót.
• Đau tăng khi cúi – ho – ngồi lâu.
• Test Lasègue (+) từ góc nâng chân thấp.
🎯 Mục tiêu điều trị:
• Kéo giãn trục cột sống, giảm áp lực đĩa đệm.
• Bài tập McKenzie – điều chỉnh vị trí đĩa.
• Tránh cúi gập – tư thế xấu.
🟡 2. Hội chứng cơ hình lê → đau mông sâu – đùi – không yếu chân
✅ Giải thích:
• Dây TK tọa bị ép từ bên ngoài bởi cơ hình lê nằm ngay dưới cơ mông lớn.
• Không tổn thương đĩa – không ảnh hưởng rễ thần kinh.
🧠 Lâm sàng đặc trưng:
• Đau sâu vùng mông, không vượt qua đầu gối.
• Ấn vào vùng giữa mông thấy điểm đau chói.
• Test giãn cơ hình lê dương tính.
🎯 Mục tiêu điều trị:
• Giải phóng cơ hình lê bằng kéo giãn có kiểm soát.
• Sử dụng foam roller, bóng châm cứu, massage sâu.
• Điều chỉnh ngồi – thăng bằng cơ mông – tư thế vận động.
🔸 III. PHÂN LOẠI THEO ĐẶC ĐIỂM CƠ CHẾ ĐAU
Việc nắm rõ kiểu đau giúp chọn đúng biện pháp can thiệp vật lý, tránh điều trị sai hướng.
🔵 1. Đau cơ học
✅ Giải thích:
• Gặp nhiều ở người ngồi sai tư thế, mất cân bằng cơ.
• Đau tăng khi ngồi lâu, cúi lâu; giảm khi nghỉ ngơi – nằm ngửa.
🧠 Lâm sàng đặc trưng:
• Không có tê, rát; đau kiểu căng tức, mỏi, đau cục bộ.
• Không có yếu cơ – không rối loạn cảm giác.
🎯 Mục tiêu điều trị:
• Sửa tư thế ngồi, đứng, ngủ.
• Tập tăng cường cơ lõi – kéo giãn nhóm cơ bị co (mông, gân kheo, cơ lưng).
• Giáo dục thói quen vận động.
🔴 2. Đau kiểu thần kinh
✅ Giải thích:
• Do chèn ép – viêm – nhạy cảm rễ thần kinh.
• Tổn thương làm sai lệch dẫn truyền điện thế thần kinh.
🧠 Lâm sàng đặc trưng:
• Cảm giác tê, châm chích, bỏng rát, kiến bò.
• Đau lan đúng theo rễ thần kinh → từ mông đến bàn chân.
• Có thể kèm yếu cơ nhẹ hoặc giảm phản xạ.
🎯 Mục tiêu điều trị:
• Giải phóng rễ thần kinh: kéo giãn, giảm viêm.
• TENS, siêu âm trị liệu, các bài tập động tác kiểm soát.
• Tránh động tác tăng áp lực lên rễ (cúi – xoay vặn đột ngột).
🟠 3. Đau hỗn hợp (cơ – thần kinh)
✅ Giải thích:
• Vừa có mất cân bằng cơ – vừa có chèn ép rễ hoặc cơ hình lê.
• Thường gặp trong đau mạn tính kéo dài, hoặc đã điều trị không đúng.
🧠 Lâm sàng đặc trưng:
• Đau lan sâu, cảm giác "vừa tê vừa nhức", lúc tăng – lúc dịu.
• Bệnh nhân đi nhiều nơi chữa nhưng không cải thiện rõ.
🎯 Mục tiêu điều trị:
• Điều trị đa mô thức: kéo giãn, giải phóng mô mềm, tăng cơ, điều chỉnh trục cột sống.
• Kết hợp trị liệu tâm lý, thư giãn và giáo dục bệnh nhân.
4. Trị liệu không dùng thuốc – Gợi mở hấp dẫn (10 phút)
• Kéo giãn cơ hình lê – gân kheo – thắt lưng: cách chọn đúng bài tập
• Điều chỉnh lệch trục chậu – cột sống: kỹ thuật tay không & công cụ hỗ trợ
• Kích hoạt cơ mông – core – thăng bằng chức năng
• Ứng dụng TENS – nhiệt trị – foam roller – bóng châm cứu
• Massage trị liệu kết hợp phục hồi chức năng vật lý trị liệu
______________________
Học Viện Đào Tạo HaDu Việt Nam - Đặt Tâm Vào Đôi Tay
📞Hotline: 02.422.211.919
🏘 BT3, lô 16A4, phường Mộ Lao, quận Hà Đông, thành phố Hà Nội.
#hocmasssagetrilieu #hocduongsinhdongy #hocmassagecovaigay #daotaomassagetrilieu #daotaonghespa #Chungchispa #sachtrilieuhay #sachmeonhohuyet #daotaonghespa #spauytin #haduvietnam #AnCo #MiTu #hocthu
.png)
